Als de batterij leeg is

Vervolgens kan ieder aspect weer ingedeeld worden. Fysieke vermoeidheid kan onderverdeeld worden in vermoeidheid die herstelt na rust, en die dat niet doet (Muller 2021). Naast het domein waar de vermoeidheid zich bevindt (fysiek, emotioneel, mentaal of sociaal) is er ook de duur van de vermoeidheid. In de luchtvaartindustrie wordt daarom de indeling gehanteerd: voorbijgaand, cumulatief en circadiaans (Stone, 2015).

Vermoeidheid heeft ook gevolgen, deze kunnen ingedeeld worden in: afgenomen alertheid, verminderde prestatie en lange termijn gezondheidseffecten (Wingelaar-Jagt, 2021). Binnen de vier domeinen van vermoeidheid worden dan ook vele oorzaken gegeven. Bij fysieke vermoeidheid gaat het bijvoorbeeld om: anemie, ontsteking, dehydratie, diabetes. Wingelaar-Jagt (2021) stelt dan ook dat vermoeidheid een multifactorieel verschijnsel is met verschillende oorzaken en psychologische en fysieke responsen, die tezamen bijdragen aan verminderde prestatie en waakzaamheid.

Sinds 1988 proberen wetenschappers deze criteria beter te duiden en vorm te geven. Holmes startte daarmee in 1988, Fudoka in 1994, Canadese wetenschappers in 2003 en uiteindelijk Jason in 2016. Deze laatste criteria voor het duiden van vermoeidheid hebben de symptomen kunnen reduceren, zodat ze een goede specificiteit en sensitiviteit omvatten. Met andere woorden: zodra we beter gaan kijken neemt de complexiteit toe. Dit nodigt uit om gerichter te blijven onderzoeken.

Literatuur

Mentale vermoeidheid is het resultaat van aanhoudende mentale inzet of het gevolg van psychologische of lichamelijke afwijkingen. Het kanaliseren van sensomotorische prikkels leidt onder de vermoeidheid, wat betekent dat inhibitie van fysieke prikkels afneemt bij toenemende vermoeidheid (Van der Linden, 2006).

Er is tijdens de pandemie veel onderzoek gedaan naar de mentale vermoeidheid van medisch personeel. Geconstateerd werd dat vermoeidheid samenhangt met werkdruk, sociale support en bescherming in het beroep. Wanneer er minder waakzaamheid is en een afname van cognitieve functies, is dat een belangrijk signaal. Als er adequaat gereageerd wordt op het signaal vermoeidheid zijn de gevolgen te beperken (Peng, 2021).

Sagherian (2017) geeft aan dat als zorgpersoneel onvoldoende herstelt gedurende hun vrije tijd, dat vermoeidheid zich dan gaat stapelen en dus cumulatief wordt. Hier gaat de prestatie onder lijden. Schonfeld (2018) geeft aan dat een manier om burn-out te voorkomen is om je te distantiëren van de patiënt. Het interessante is dat het distantiëren van de patiënt direct gecorreleerd is aan het distantiëren van de zorgverlener van zichzelf.

De Amerikaanse osteopate Manipod geeft aan dat de term burn-out altijd werk gerelateerd is. Daarnaast impliceert burn-out een falen van het individu, in plaats van een falen van het systeem. In de nieuwe ICD-11 wordt volgens haar ook aangegeven dat er een verschuiving is van de oorzaak zoeken bij het individu naar de omgeving. Voor burn-out is de meest gebruikte questionnaire de Maslach Burn-out Inventory (MBI). Veel artsen in de Verenigde Staten pleiten voor het gebruik van de term ‘morele blessure’, aangezien de psychische ‘wond’ is opgedaan tijdens het verbeteren van de situatie van de patiënt, en samengaat met een systeem dat niet goed functioneert (Manipod, 2021).

Literatuur

Over het fenomeen burn-out werd in 1974 voor het eerst geschreven. Sindsdien zijn er in de wetenschappelijke literatuur meer dan 140 definities beschreven. Volgens de ICD-11 classificatie is burn-out een syndroom dat gerelateerd is aan chronische stress op de werkplek, die niet goed gemanaged wordt. Het syndroom is te herkennen aan drie dimensies: 1) geen energie of vermoeidheid; 2) toenemende mentale afstand tot het werk, ervaring van negatieve of cynische gevoelens in relatie tot het werk; en 3) afname van de productiviteit.

Er is meermaals getracht om in de wetenschap te komen tot een objectieve consensus over de symptomen, diagnostiek en behandeling. Dit zonder succes. Hillert (2020) geeft een mooie opsomming van de burn-out-symptomen en geeft aan dat vrijwel alle symptomen niet specifiek en subjectief zijn. Deze kunnen ook ontstaan door andere oorzaken. Hillert geeft daarnaast aan dat de diagnose burn-out in de praktijk dus geen meerwaarde heeft. Deze is niet betrouwbaar en kan niet objectief vastgesteld worden.

Als er sprake is van chronische stress die gerelateerd is aan de werkomgeving of continue overbelasting, dan zouden we ons dus vooral moeten focussen op waarom deze klachten ontstaan. Coaching en ondersteuning zou in eerste instantie het hoofddoel moeten zijn. Tijdens dit proces kan er gekeken worden of er sprake is van andere oorzaken van de burn-out of eventuele onderliggende comorbiditeit. Leone (2007) adviseert enkele tools die kunnen helpen bij het differentiëren tussen vermoeidheid, burn-out, subgroepen of gecombineerde beelden.

Bayes (2021) beschrijft de oorzaken en gevolgen van een burn-out. Er blijken veel raakvlakken te zijn met functies van het autonoom zenuwstelsel, de HPA-as, verminderde nachtrust, immuniteit en metabole en cognitieve veranderingen. Dit heeft gevolgen voor onze orgaanfuncties en vitaliteit. De batterij is leeg; het zelf herstellend vermogen van de patiënt wordt ondermijnd.

Ondersteuning van dit zelf herstellend vermogen staat binnen de osteopathie hoog in het vaandel. Uit nieuwe wetenschappelijke inzichten blijkt dat onze technieken een positief effect hebben op bovenstaande functies (lees daarvoor onze eerdere nieuwsbrieven, bijvoorbeeld ‘Slaap zacht’).

De oorzaak van burn-out bevindt zich dus veelal in het mentale, maar uit zich zeker ook in het fysieke domein. Deze processen werken zowel top-down als bottom-up. Dat werpt de vraag op of osteopathie niet gewoon standaard ingezet zou moeten worden naast reguliere trajecten voor een meer totale benadering. (JV)

Literatuur

Dat stelt Cortes (2019). Carruthers (2003) stelde hiervoor de zogenaamde Canadese Criteria op. De diagnose ME/CVS wordt nu gegeven bij 4 of meer aanwezige symptomen die langer dan 6 maanden aanwezig zijn en wat resulteert in een significante vermindering van de kwaliteit van leven (Noor, 2021):

1. Geheugenproblemen (hersenmist);
2. Een zere keel;
3. Gevoelige cervicale of okselklieren;
4. Spierpijn;
5. Pijn in meerdere gewrichten zonder gewrichtszwelling;
6. Hoofdpijn;
7. Vermoeid wakker worden uit de slaap;
8. Malaise na inspanning die langer dan 24 uur aanhoudt

De aandoening is momenteel nog moeilijk te begrijpen door het gebrek aan een concreet begrip van de etiologie en pathogenese. Er is mogelijk een verband tussen een disfunctie van het auto-immuun-, neuro-endocrine of autonome zenuwstelsel en de ontwikkeling van ME/CVS (Noor, 2021). Momenteel zijn er geen specifieke therapieën om de aandoening te behandelen. De behandeling bestaat uit een variatie van conservatief (cognitieve gedragstherapie CGT en of antidepressiva) tot een minimaal invasieve behandeling. De minimaal invasieve behandeling bestaat uit transcutane elektrische acupunctuurpunten stimulatie en geeft een significante verbetering van vermoeidheid en bijbehorende symptomen (Noor, 2021; Cortes, 2019).

Binnen de osteopathie zijn er enkele onderzoeken gedaan gericht op een behandeling van ME/CVS patiënten. Zo is al bekend dat het gaat om het reguleren van de energieverdeling op een dag en ook om de patiënten educatie te geven over ME/CVS. De osteopathische behandeling zou gericht moeten zijn op het balanceren van de craniale ritmische impuls (CRI), het reguleren van het sympathische zenuwstelsel (SNS) en het verbeteren van de lymfedrainage (Fagoaga, 2013).

Ook Perrin (2007) beschrijft in zijn onderzoek hoe belangrijk de lymfatische drainage van de neuroaxis is bij ME/CVS patiënten. Hij gaat voornamelijk lymfatisch te werk rond het cervicothoracale gebied, omdat daar vooral de stuwing zou zitten volgens zijn bevindingen. Gezien de geringe onderzoeken die zijn gedaan naar ME/CVS en de osteopathische benadering hiervan, zal meer onderzoek nodig zijn om een gedegen uitspraak te kunnen doen over het effect van osteopathie bij ME/CVS patiënten. (NB)

Literatuur

De term bijnier vermoeidheid werd in de jaren ’90 gebruikt door de chiropractor James Wilson. Het is te definiëren als een ‘verzwakken of burn-out’ van de bijnieren in reactie op chronische stress. Er verschijnen regelmatig artikelen over het bestaan (en het onder diagnosticeren) van bijnier vermoeidheid als gevolg van langdurige stressprikkels, waardoor mensen last krijgen van vermoeidheid, slapeloosheid, gewrichtspijn en gewichtstoename.

Endocrinologen (Muller, 2018) zien de patiënten die verteld zijn dat ze last hebben van de negatieve gevolgen van een te hoge productie van cortisol en dat hun bijnieren onvoldoende cortisol aanmaken. Deze patiënten worden vaak onjuist geadviseerd door niet-artsen om bijnierhormoon supplementen te gaan gebruiken. Dit in tegenstelling tot de echte bijnier insufficiëntie of het Cushing syndroom.

Ross (2018) vond tot nu toe vooral elkaar tegensprekende resultaten in onderzoeken. De methodologie om de functie van de HPA-as te onderzoeken bleek onvoldoende te zijn. Hij vond onvoldoende bewijs voor het bestaan van bijnier vermoeidheid en voor het nut van supplementen om de bijnierfunctie te ondersteunen.

Hives (2017) deed een studie om vast te stellen of onderzoek van 5 specifieke, fysieke symptomen even goed de aanwezigheid van ME/CSF kon voorspellen als het standaard klinisch neurologisch en reumatologisch onderzoek verricht door een arts (diagnostisch accuratesse onderzoek met inter-rater overeenkomst vergelijking). Twee osteopaten deden, onafhankelijk van elkaar, onderzoek naar de fysieke symptomen, waaronder: posturele/mechanische verstoring van de thoracale wervelkolom, varicose lymfe van het borstweefsel, gevoelig Perrin punt, gevoelige plexus coeliacus en verminderde craniaal ritme. 94 deelnemers werden onderzocht, 52 patiënten met ME en 42 zonder. Het gebruik van de fysieke symptomen leek nauwkeurig genoeg te zijn om ME te diagnosticeren en te verbeteren in verhouding tot de huidige diagnostische technieken.

Om de tegenstrijdigheden te versterken, is er tot slot het methodologisch sterke onderzoek van Coste (2021). Die vond dat osteopathie niet beter werkt dan een placebo behandeling bij patiënten met fibromyalgie voor de uitkomsten pijn, vermoeidheid, functioneren en kwaliteit van leven. Zijn conclusie was dat deze bevindingen de toepassing van osteopathie bij fibromyalgie patiënten niet ondersteunt. (JtB)

Literatuur

Over compassiemoeheid spreken we als er mentale, fysieke en emotionele uitputting ontstaat die voortkomt uit het werken met patiënten die in een constante staat van nood of trauma zijn. Deze uitputting kan leiden tot het onvermogen om te voelen of om voor anderen te zorgen, doordat er desensibilisatie ontstaat ten opzichte van patiënten. Chronische klachten die ermee gepaard gaan zijn depressieve en stress gerelateerde klachten zoals angst.

Op termijn leidt het tot een verminderd vermogen om je in te leven of mee te kunnen voelen met anderen. In wetenschappelijke studies wordt het ook steeds meer benoemd als secundaire traumatische stress. Compassiemoeheid verwijst naar een diepe fysieke en emotionele uitputting bij hulpverleners als deze niet tijdig kunnen bijtanken of regenereren. Er ontstaat een verminderde gevoeligheid voor de verhalen of problemen van de patiënt en daardoor ook een verminderde kwaliteit van zorg die ze leveren. Het valt ook de kern aan van de grootste kracht en motivatie van hun beroepskeuze: compassie en empathie.

Compassiemoeheid ontstaat vaak als coping mechanisme waarbij we alle overweldigende emoties verdrukken om verder te blijven gaan. Burn-out is daarentegen eerder het resultaat van persoonlijke en/of werk gerelateerde stress die gepaard gaat met een verhoogde bevraging. Daarbij ontstaat er een geleidelijk verlies aan energie, doelen en idealisme. Het tekort aan energie kan zich uiten in fysieke en emotionele uitputting. Vaak gaat een burn-out ook gepaard met angst, ongerustheid en kenmerken van depressie waaraan ontevredenheid in het werk en het gevoel van hulpeloosheid ten grondslag ligt.

Salmond (2019) hebben uit een totaal van 23 studies vier syntheses gecreëerd: 1) Centraal in het werk als zorgverleners zijn er significante psychosociale stressoren die bijdragen aan compassiestress en, indien niet gecontroleerd, kunnen leiden tot compassiemoeheid; 2) Bescherming tegen de stress van deze werk- en professionele omgeving vereist dat het individu en het team samen leren hoe te reageren in het heetst van de strijd; 3) Zorgverleners moeten alert zijn op de symptomen van compassiemoeheid die zich presenteren als diepe, progressieve, fysieke en emotionele vermoeidheid: een gevoel dat je gewoon niet verder kan en een gevoel van ontkoppeling en leeglopen gaat ervaren; 4) Compassiemoeheid op afstand houden vereist bewustzijn van de dreiging van compassiemoeheid, symptomen van compassiemoeheid en de behoefte aan balans tussen werk en privéleven en actieve zelfzorgstrategieën.

De stressoren die in de werkomgeving van zorgverleners onder andere een bijdrage kunnen leveren aan het ontwikkelen van compassiemoeheid zijn bijvoorbeeld een slechte personeelsbezetting, hoge werkdruk, toename van de complexiteit van het werken in de zorg.

In de studie van Conversano (2017) wordt gebruik gemaakt van de Professional Quality of Life Scale Versie 5 (ProQOL5) om te onderzoeken of er sprake is van burn-out, compassiemoeheid of secundaire traumatische stress. Deze zou binnen het werkveld van de osteopaat bruikbaar kunnen zijn. Ook moet preventie en management van compassiemoeheid worden erkend. Persoonlijke en organisatorische coping strategieën, maar tevens aanpassingsvermogen, zijn nodig om in staat te blijven medelevende verbinding en zorgzaamheid voort te zetten binnen het werk als zorgverlener. (LvdB)

Literatuur