Infertiliteit

Prevalentie

Onvruchtbaarheid wordt klinisch gedefinieerd als het onvermogen om zwanger te worden na twaalf maanden frequente coïtus. Onvruchtbaarheid is gestegen naar 13% bij vrouwen en 10% bij mannen in de afgelopen 10 jaar. De percentages zijn in meer ontwikkelde landen toegenomen van 3,5% naar 16,7% en in minder ontwikkelde landen van 6,9% naar 9,3% (Barbieri, 2023).

Onvruchtbaarheid neemt toe met de leeftijd, vooral bij vrouwen. Steeds minder vrouwen zijn al voor hun dertigste moeder, terwijl het juist vaker voorkomt dat vrouwen op latere leeftijd hun eerste kind krijgen. Dit kan een mogelijke verklaring zijn voor de gestegen infertiliteitcijfers. In 1975 was bij 90% van de eerstgeborenen de moeder jonger dan 30 jaar, in 2022 was dat 43,1%. Van alle kinderen die geboren werden in 2022 had 21,4% een moeder van 35 jaar of ouder (CBS, 2023).

Door het ouder worden nemen zowel de kwaliteit als de hoeveelheid ei- en spermacellen af. Bij de geboorte heeft een vrouw een miljoen eicellen, een aantal dat daalt tot 300.000 in de puberteit, naar 25.000 op de leeftijd van 37 en 1.000 op de leeftijd van 51. Van al deze eicellen hebben maar er 300 tot 400 ‘baby-potentieel’ (PCASRM, 2008).

Experts adviseren vrouwen van 35-40 jaar om na zes maanden een onvruchtbaarheidsevaluatie te starten en vrouwen ouder dan 40 om dat na drie maanden te doen.

Maatschappelijke gevolgen

Biologisch-fysiologische factoren lijken echter niet de belangrijkste oorzaak van de demografische daling in vruchtbaarheid te zijn: veranderende attitudes ten opzichte van ouderschap spelen een grotere rol.

De wereldwijde vruchtbaarheid is gedaald, met potentieel verstrekkende sociaal-economische gevolgen. In 2000 was het wereldvruchtbaarheidscijfer 2,7, dat is nu gedaald naar 2,3. Een verminderd geboortecijfer kan leiden tot uitdagingen, zoals een krimpende beroepsbevolking, een vergrijzende bevolking, druk op de sociale zekerheid, een verminderde vraag van de consument en veranderingen in de behoefte aan huisvesting en onroerend goed. Ook kunnen er gevolgen zijn voor innovatie, de overheidsfinanciën, het wereldwijde economische evenwicht, sociale welzijnsprogramma’s en het onderwijs (The Economist, 2023).

In Nieuw-Zeeland blijken sociaal-economische omstandigheden van invloed te zijn op het tijdstip van ouderschap. De algemene trend is dat mannen voor het eerst ouder worden op de leeftijd van 31 en vrouwen op de leeftijd van 37 (Van Roode et al, 2017).

Etiologie

Infertiliteit: lichamelijke oorzaken en overwegingen

• Vrouwelijke oorzaken:
  1. Ovulatiestoornissen: aandoeningen zoals PCOS en hypothalamische disfunctie kunnen de ovulatie verstoren.
  2. Tubale factoren: geblokkeerde/beschadigde eileiders belemmeren bevruchting.
  3. Endometriose: buitenbaarmoederlijke groei van slijmvlies.
  4. Baarmoeder- of cervicale afwijkingen: obstakels zoals poliepen en vleesbomen hinderen de bevruchting en implantatie.
  5. Endometriummicrobioom: Disbalans in het microbioom kan implantatie beïnvloeden (Cariati, 2023).
  6. Vroegtijdige menopauze: vrouwen die vóór hun veertigste stoppen met menstrueren.
  7. Overgewicht.
  8. Chromosomale afwijkingen: veel embryo’s hebben een incorrect aantal chromosomen (45 of 47 in plaats van 46), hetgeen kan leiden tot vroege miskramen. Ongeveer de helft van de bevruchte eicellen sterft heel vroeg, voordat een vrouw zelfs maar weet dat ze zwanger is (Hurst, 2022).
  9. Mitochondriale afwijkingen: de helft van de mitochondria in eicellen vertoont mutaties bij vrouwen boven de 35.
  10. Onverklaard: oorzaken zijn niet altijd identificeerbaar.

• Mannelijke oorzaken:
  1. Spermadisfunctie: problemen met aantal, vorm, of bewegelijkheid van spermacellen.
  2. Verstopte zaadleiders: blokkades of breuken in de zaadleiders.
  3. Varicocele: gezwollen aders in het scrotum beïnvloeden de spermakwaliteit.
  4. Hormonale onevenwichtigheden beïnvloeden de spermaproductie.
  5. Erectiele of ejaculatieproblemen maken bevruchting moeilijk.

• Omgevings- en levensstijlfactoren: bepaalde omgevingsfactoren en leefstijlkeuzes, zoals roken en alcoholgebruik, kunnen zowel de mannelijke als de vrouwelijke vruchtbaarheid verminderen.

Behandeling:

• Uit een rondvraag bij vijf Vlaamse ziekenhuizen bleek dat in 2023 bijna tweeduizend Nederlandse wensouders in België hulp zochten voor infertiliteit. Belgische gynaecologen voeren vaker baarmoederonderzoeken uit en bieden experimentele behandelingen, zoals het maken van een krasje in het baarmoederslijmvlies om zo de innesteling van embryo’s te bevorderen. Tevens plaatsen zij embryo’s terug in de baarmoeder op dag vijf na de bevruchting, terwijl dit in Nederland op dag drie is (Nieuwsuur, 2023).
• Jongere vrouwen kiezen er steeds vaker voor om hun eicellen te laten invriezen, niet voor donatie, maar voor toekomstig gebruik door henzwlf. De prijs voor eiceldonatie varieert per land, van € 1.300 in Spanje en £ 750 in Groot-Brittannië (The Economist, 2023).
• De vruchtbaarheid of fecundiciteit (het vermogen om vruchtbaar – fertiel – te worden) bij gezonde jonge koppels is ongeveer 1 op de 4 kans per menstruatiecyclus. Er zijn goedkopere en duurdere behandelopties voor infertiliteit, zoals clomifeen + IUI en IVF. De effectiviteit verschilt (Barbieri, 2023).
• Het aantal IVF-behandelingen in België en het aantal eiceldonaties zijn gestegen sinds de eeuwwisseling (HGR, 2010).
• Onderzoek toont aan dat het overbrengen van ingevroren en vervolgens ontdooide embryo’s uit eicellen die in de zomer zijn verzameld, een 30% hogere kans biedt op een levend geboren kind dan eicellen verzameld in de herfst (ESHRE, 2023; Leatherisch)

Behandelingen voor infertiliteit:

• Hormoontherapie, chirurgische ingrepen, geassisteerde voortplantingstechnologieën zoals IVF en ICSI, donoreicellen of sperma, vitrificatie (invriezen van eicellen), draagmoederschap, fertiliteitsmedicijnen en psychologische ondersteuning zijn allemaal mogelijkheden binnen de infertiliteitsbehandeling.

IUI, IVF en ICSI uitgelegd:

• IUI (Intra-Uteriene Inseminatie) is het direct inbrengen van sperma in de baarmoeder
• IVF (In-vitrofertilisatie) houdt in dat eicellen buiten het lichaam worden bevrucht en vervolgens teruggeplaatst in de baarmoeder
• ICSI (Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie) is een vorm van IVF waarbij één spermacel direct in een eicel wordt geïnjecteerd

Complementaire en alternatieve geneeskunde (CAM):

• Wereldwijd maken veel onvruchtbare vrouwen gebruik van CAM, met percentages van 63,5% in Zuid-Korea, 51% in Turkije, en 49,6% in Iran (Lin, 2022).

Osteopathie en infertiliteit:

• Osteopathie kan ondersteunend werken bij infertiliteitsproblemen, vooral bij het verminderen van stress en het verbeteren van de bloedcirculatie naar de voortplantingsorganen.

Literatuur

Het endocriene systeem reguleert de productie en afgifte van hormonen die essentieel zijn voor de voortplantingsfunctie en de gezondheid van de voortplantingsorganen. Wanneer er sprake is van een hormonale onbalans of een disfunctie in het endocriene systeem, kan dit verschillende problemen veroorzaken die leiden tot onvruchtbaarheid. Dit zijn enkele manieren waarop het endocriene systeem de vruchtbaarheid kan beïnvloeden:

Hormonale disbalans en vruchtbaarheid

Verstoringen in hormoonniveaus kunnen de ovulatiecyclus bij vrouwen en de spermaproductie bij mannen beïnvloeden. Vrouwen kunnen te maken krijgen met onregelmatige menstruatiecycli, anovulatie (geen eisprong) en het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS). Mannen kunnen te maken krijgen met een verminderde zaadkwaliteit en afgenomen testosteronniveaus. Een gemeenschappelijke factor bij infertiliteit bij mannen en vrouwen is overgewicht/obesitas. Bij vrouwen wordt een hogere BMI in verband gebracht met een onregelmatige menstruatie, een lagere kwaliteit en kwantiteit van de eicellen, een langere tijd tot de bevruchting en hogere doses medicatie om de ovulatie te stimuleren. Bij mannen wordt een hogere BMI in verband gebracht met een verminderde spermaproductie en -kwaliteit. Hier wordt dan ook vooral gestuurd op leefstijlinterventie (Hunter, 2021).

Voor meer informatie over PCOS en endometriose: lees de eerdere nieuwsbrieven.

Schildklierproblemen en vruchtbaarheid

Schildkliergerelateerde aandoeningen zoals schildklierauto-immuniteit (TAI) en schildklierdisfunctie komen veel voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Studies hebben aangetoond dat schildklierproblematiek een negatief effect heeft op de fertiliteit bij zowel mannen als vrouwen (Unuane D., 2020). Vrouwen met een trage schildklier kunnen moeite hebben met zwanger worden of een verhoogd risico lopen op miskramen. Bij mannen kan een slecht functionerende schildklier de spermakwaliteit beïnvloeden. Het identificeren van mogelijke schildkliergerelateerde factoren kan helpen bij het begrijpen en aanpakken van infertiliteit.

Stress en het endocriene systeem

Een van de meest controversiële onderwerpen als het gaat om fertiliteit is de potentiële impact van psychologische factoren. Hoewel er verschillende onderzoeken bestaan die het idee ondersteunen dat stress de fertiliteit belemmert, is het een uitdaging om deze theorie te bevestigen. Uit enkele onderzoeken komt naar voren dat er een verhoogd cortisol-niveau is bij mannen en vrouwen die te maken hebben met onvruchtbaarheid, maar voor dit verband  zijn nog geen harde bewijzen voor (Karunyam, 2023 & Rooney, 2018).

Osteopathie en vruchtbaarheid

Als osteopaat kunnen wij patiënten ondersteunen bij het herstellen van de balans in hun lichaam, inclusief het endocriene systeem. Door de circulatie te verbeteren, stress te verminderen en de algehele gezondheid te bevorderen, kunnen wij bijdragen aan het vergroten van de vruchtbaarheid.

Auteur: Nadi Blokhuis

Literatuur

Infertiliteit is een veel voorkomend probleem. De diagnose valt voor koppels vaak zwaar en het kan een hoop leed veroorzaken. Denk aan psychologische distress, emotionele stress en financiële problemen. Koppels kunnen zich erg boos, verdrietig, onzeker en wantrouwig voelen. Bij een hevige lijdenslast kunnen er zelfs angstklachten en depressies ontstaan. Simionescu et al (2021) beschrijft dat personen met de diagnose infertiliteit vaker gediagnosticeerd zijn met psychiatrische aandoeningen dan ‘fertiele’ controlegroepen. Daarnaast werd ook gevonden dat de diagnose infertiliteit in een hogere mate leidt tot angstklachten, dan bijvoorbeeld andere chronische aandoeningen. Szkodziak et al (2020) relateert infertiliteit aan stress, depressies, slaapklachten, eetstoornissen en verslavingen.

Van deze klachten is bekend dat zij een negatieve invloed kunnen hebben op het functioneren van ons hormoonstelsel en immuunsysteem. In de toekomst moet nader onderzocht worden in welke mate psychische aandoeningen de fertiliteit beïnvloeden en hoe, omgekeerd, infertiliteit van invloed is op ons mentale welzijn.

Infertiliteit kan, samengevat. een enorme impact hebben en er is niet altijd een duidelijke lichamelijke oorzaak. Hierdoor kunnen zeker vrouwen het gevoel krijgen dat er toch wel iets mis moet zijn met hun lichaam (Sharma & Shrivastava, 2022). Psychologische stress bij mannen kan ook leiden tot veranderingen in de kwaliteit van het sperma (Ilacqua et al, 2018). Psychologische interventies en psychotherapie kunnen helpen om minder angst en/of depressie te voelen en hiermee het slagingspercentage om zwanger te worden verhogen (Simionescu et al, 2021). Vroegtijdige signalering en doorverwijzing door therapeuten is in het werkveld daarom des te belangrijker. Als osteopaat kun je dus de volgende keer ook eens kijken of deze factoren meespelen.

Auteur: Joost Veldhuizen

Literatuur